روان جاوید در تفسیر قرآن مجید (کتاب)

تفسیر روان جاوید کتابی تفسیری به زبان فارسی و شامل همه آیات قرآن مجید اثر میرزا محمد ثقفی تهرانی (متوفای ۱۳۶۴ش) است. مؤلف، این تفسیر را بر اساس تفسیر صافی تدوین کرده و در آن به مسائل تربیتی و هدایتی، توجه فراوان داشته است.

نویسنده

محمد ثقفی نوری معروف به میرزا محمد ثقفی تهرانی (۱۲۷۳-۱۳۶۴ش)، عالم شیعی قرن چهاردهم شمسی. ثقفی در حوزه‌های علمیه تهران و قم تحصیل و از شیخ عبدالکریم حائری و محمدرضا مسجدشاهی اجازه اجتهاد دریافت کرد. وی پدر همسر امام خمینی است.

زمان نگارش

آغاز تألیف تفسیر روان جاوید، آن‌گونه که مؤلّف در آغاز اشاره کرده، رمضان سال ۱۳۶۰ق بوده و بعد از وقفه‌ای چند ساله، سرانجام در ۱۳۸۳ق به پایان رسیده است. عنوان «روان جاوید در تفسیر کلام مجید» در محاسبه حروف ابجد با تاریخ اتمام نگارش برابری می‌کند.

انگیزه تألیف

مؤلف در خطبه آغازین کتاب می‌گوید که چندی بود قصد داشتم که بقیه عمر خویش را با قرآن مأنوس شوم اما توفیق رفیق نمی‌شد تا اینکه در اواسط ماه رمضان ۱۳۶۰ق موفق شدم و از جهات قرآن، جهتی را در نظر گرفتم که برای آن نازل شده و آن هدایت متقین است و از بین تفاسیر چون تفسیر صافی را یافتم که مطابق با عقل و نقل است مورد نظر قرار داده و به بیان و نقل آن اکتفا و اعتماد نمودم و تا توانستم سعی کردم که مطالب را تنزل دهم و عبارات را ساده بنویسم که به نفع عموم باشد.

روش تفسیری

روان جاوید به ابعاد هدایتی و ارشادی توجه فراوان دارد و خواننده را به مسائل معنوی و تربیتی سوق می‌دهد. روش مفسر بدین شکل است که پس ازانتخاب آیه یا آیاتی از قرآن مجید به ترتیبِ مصحف، نخست آیه را ترجمه می‌کند و چنانچه شأن نزولی یا روایتی از طریق اهل بیت نقل شده باشد می‌آورد و آنگاه پیام آیه را شرح و تفسیر می‌دهد... مؤلف این تفسیر را بر اساس تفسیر صافی تدوین کرده است.

ویژگی‌های تفسیر

آقا میرزا یوسف ایروانی که عهده‌دار تصحیح و مقابله چاپ نخست کتاب بوده است، در یادداشت خود بر کتاب، نکات ممتاز این تفسیر را می‌گوید. آنچه این بنده در حین اشتغال به تصحیح و مقابله آن کتاب، استخراج و ضبط نمودم جمعا ده مزیت است، بدین قرار است:

1. اهتمام به جنبه موعظه قرآن،
2. اشتمال بر تحقیقات نو،
3. احتوا بر بررسی‌های فقهی،
4. اشتمال بر حقایقی که به طرق غیر عادی یافت شده است،
5. تطبیق استادانه ظواهر آیات با ظواهر اخبار معارض،
6. جمع بین روایات مختلف تفسیری بر پایه روش فقهی و ذوق ادبی،
7. ساده‌نویسی در عین داشتن معانی بلند،
8. شرح و بیان تفسیر شریف صافی،
9. استقلال آیات از نظر تفسیر،
10. احتوای کتاب بر مطالب بکر.

سخن بزرگان

سید ابوالحسن رفیعی قزوینی این کتاب را مشتمل بر معارف حقه و مواعظ حسنه و معانی دقیقه و حقایق رقیقه می‌دانسته که از ایجازِ مُخل و اطنابِ مُملّ مبرّاست و برای عوام و خواصّ نفع بسیار دارد.
حسن‌زاده آملی نیز این تفسیر ۵ جلدی را ترجمه تفسیر صافی می‌داند.

چاپ

چاپ این اثر به همّت فرزند مؤلف، علی ثقفی و با اهتمام نشر برهان، انجام یافته است.

پانویس

منابع

• خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
• طارمی، حسن، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، کتاب ماه دین،اسفند ۱۳۷۶ش، شماره ۴ و ۵.
• ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاوید، تهران، برهان، ۱۳۹۸ق.